Woordenlijst

Akinesie

Medische term dat letterlijk ‘zonder beweging’ betekent. Het starten en/of stoppen van bewegingen gaat lastig of lukt niet meer. Het is een vorm van bewegingsarmoede.

Bradykinesie

Medische term dat letterlijk ‘tragere beweging’ betekent. Het starten van willekeurige bewegingen gaat langzamer, zoals knipperen met de ogen. Het is een vorm van bewegingsarmoede.

Chronische ziekte

Een ziekte die langere tijd aanhoudt. In Nederland wordt hierbij, afhankelijk van de ziekte, een termijn van langer dan 6 weken tot 6 maanden aangehouden. Sommige chronische ziekten, zoals de ziekte van Parkinson, gaan niet meer over.

Dosis-respons fluctuaties

Reacties van het lichaam en de hersenen op de schommelingen van de hoeveelheid medicatie in het bloed. Bij de ziekte van Parkinson leidt dit tot overbeweeglijkheid als de hoeveelheid hoog is en off-verschijnselen als de hoeveelheid laag is.

Depressie

Een stoornis van de stemming waarbij gedurende een langere periode een abnormale somberheid bestaat en/of een abnormale lusteloosheid, verlies van interesse of een onvermogen om ergens van te genieten. Vaak hebben mensen met depressie ook last van problemen met slapen en eten.

Doorslaapstoornis

Patiënten met een doorslaapstoornis worden midden in de nacht wakker en kunnen daarna niet weer in slaap vallen.

Dubbeltaken

Met een dubbeltaak voer je twee dingen tegelijkertijd uit. Bij mensen met parkinson gaat dit vaak lastig. Zo kan het bijvoorbeeld moeilijk zijn om te lopen en praten tegelijk. Een mogelijke verklaring is het tekort aan dopamine.

Dyskinesie

Dyskinesie is een bewegingsstoornis die optreedt bij de ziekte van Parkinson. Het uit zich in ongewilde, niet te controleren ritmische bewegingen.

Dystonie

Een stoornis in de aanspanning van een spier. Er treedt een te hoge spierspanning op, waardoor een vreemde lichaamshouding kan ontstaan. Dit kan zeer pijnlijk zijn. Dystonie komt frequent voor bij mensen met parkinson.

EDS (excessive daytime sleepiness)

Vrij vertaald in het Nederlands betekent EDS ‘overmatige slaperigheid overdag’. Dit is een neurologische stoornis waarbij er midden op de dag een plotselinge behoefte is om te slapen.

Freezing

Als je je tijdelijk niet meer kunt bewegen, noemen we dit freezing. Dit treedt vaak op bij het starten van een beweging, zoals beginnen met lopen of draaien. Freezing komt vaak pas voor wanneer iemand al relatief lang parkinson heeft.

Gecompliceerde fase van de ziekte van Parkinson

De volgende fase van de ziekte van Parkinson, waarbij er gedurende de dag wisselingen optreden in de werkzaamheid van de gebruikte medicatie, noemen we de gecompliceerde fase.

Hypokinesie

Medische term dat letterlijk ‘weinig beweging’ betekent. Dit wordt ook wel bewegingsarmoede genoemd.

Motorische symptomen

Verschijnselen van de ziekte van Parkinson die te maken hebben met beweging. Voorbeelden van motorische symptomen zijn beven, stijfheid en traagheid.

Neurotransmitter

Een stof die signalen doorgeeft van de ene cel naar de andere. Neurotransmitters zijn vooral in de hersenen en in zenuwen te vinden. Voorbeelden van neurotransmitters zijn: dopamine, acetylcholine, serotonine.

Niet-motorische symptomen

Symptomen van de ziekte van Parkinson die NIET te maken hebben met beweging. Voorbeelden van niet-motorische symptomen zijn problemen met de blaas en darmen, slaap en stemming.

Off-episode

Fase waarin de medicatie onvoldoende of zelfs geheel niet werkt. In de off-episode keren parkinson-symptomen zoals stijfheid, traagheid of tremor terug.

On-episode

De fase waarin de patiënt merkt dat de medicatie goed werkt. De on-episode vindt over het algemeen plaats na het innemen van medicatie.

Ongecompliceerde fase van de ziekte van Parkinson

Het begin van de ziekte van Parkinson, waarbij de medicatie op een stabiele manier de symptomen verlicht, noemen we de ongecompliceerde fase.

Ontremming

Onvermogen om een impuls of verleiding te kunnen weerstaan, waardoor grensoverschrijdend gedrag ontstaat. Voorbeelden van ontremming zijn te veel eten, gokken of winkelen, of afwijkend seksueel gedrag. De stoornis treedt op als bijwerking van een overmatig gebruik van dopaminerge medicatie.

PEPP

Patiënten Educatie Programma Parkinson, een 8-weekse cursus voor parkinsonpatiënten en hun naasten.

PLMD (Periodic Limb Movement Disorder)

Bij PLMD (periodiek bewegende ledematen) ervaart de patiënt onvrijwillige, ritmische bewegingen van de benen tijdens de slaap. Dit kan leiden tot een verstoorde nachtrust voor patient en partner.

Progressieve ziekte

Een ziekte die in de loop van de tijd voortschrijdt, wordt een progressieve ziekte genoemd; de klachten nemen steeds verder toe.

Psychose

Een psychose is een toestand waarbij het contact met de werkelijkheid weg is; mensen zijn verward, zien of horen dingen die niet echt zijn, of hebben ideeën die niet kloppen.

REM behaviour disorder

Bij deze stoornis, in het Nederlands ook wel REM-slaap gedragsstoornis genoemd, zijn de spieren niet voldoende verlamd tijdens de droomslaap. Hierdoor voert iemand letterlijk zijn dromen uit, en kan hij of zij zichzelf en anderen hierbij verwonden.

Respijtzorg

Respijtzorg is de tijdelijke en volledige overname van zorg van de zorggever (mantelzorger) voor de zorgvrager. De bedoeling is dat de zorggever even rust heeft en vrij kan nemen van de zorg die hij/zij dag en nacht moet geven. De zorg kan zowel thuis als bij een speciale instelling plaatsvinden.

Restless legs

Bij restless legs krijgt de patiënt een vervelend gevoel in de benen waardoor de drang ontstaat om deze te blijven bewegen.

Rigiditeit

Rigiditeit is een ander woord voor stijf- of stramheid, van ledematen of gewrichten.

Substantia Nigra

Groep cellen in de hersenen die dopamine maken. Deze cellen zorgen er ook voor dat de beschikbare dopamine gelijkmatig wordt verdeeld. Bij de ziekte van Parkinson sterven de cellen van de Substantia Nigra langzaam af.

Tremor

Tremoren zijn onwillekeurige ritmische bewegingen, zoals trillen en beven.

Wearing off

Vermindering van het effect van de medicatie enige tijd na het innemen van tablet/capsule wordt ‘wearing off’ genoemd. Parkinson-symptomen zoals traagheid en stijfheid keren dan terug.